‘Met een gevoel van trots op hoe onze organisatie zich heeft geweerd in 2021. De lockdown waarmee het jaar begon, was pittig. Onze medewerkers pakten het goed op. Net als in 2020 bleven zij zich goed aan de regels houden en omarmden zij het hybride werken. Ze toonden daarmee wederom veel veerkracht, voor het tweede jaar op rij. Dat maakt me trots! En toen moesten de overstromingen in juli nog komen.’

‘Nou en of. Onze productielocatie in Roosteren overstroomde en is tien weken uit bedrijf geweest. Onze reinwaterkelders raakten vervuild met Maaswater. Het daarin opgeslagen drinkwater was niet meer te gebruiken. Met omleidingen vanuit andere locaties is de levering aan onze klanten nooit in gevaar geweest. Gelukkig kwam er na de overstroming geen hete periode, want dan was het wellicht nog spannend geworden. Intussen werkten zo’n 70 mensen van WML aan het weer schoon krijgen van Roosteren, midden in de vakantieperiode. Mensen kwamen terug van vakantie, staken de handen uit de mouwen en deden wat er moest gebeuren. De saamhorigheid was mooi om te zien, iedereen is er dan voor elkaar, schouder aan schouder. Diezelfde gezamenlijke inspanning zag ik eerder toen de Maas dreigde te overstromen en we ook het hoofdkantoor in Maastricht moesten sluiten. Iets dat we bij mijn weten nog nooit hadden meegemaakt. Ook toen was het alle hens aan dek. Uiteindelijk is ons hoofdkantoor niet overstroomd, maar het scheelde slechts drie centimeter.’

‘Dat de klimaatverandering zich sneller manifesteert dan we eerder misschien verwachtten. En dat de gevolgen ervan weerbarstig zijn en moeilijk in te schatten. De vanzelfsprekendheid waarmee we vanuit onze bronnen altijd voldoende water kunnen winnen, zuiveren en distribueren staat onder druk. Alles bij elkaar kunnen de klimaatontwikkelingen op termijn tot waterschaarste leiden. Het is om deze reden dat de politiek zich steeds meer bemoeit met de drinkwatersector. Sinds 2021 is een discussie gaande over de vraag of drinkwaterbedrijven in de toekomst drinkwater moeten blijven leveren aan de bedrijven. Het gaat dan om wat ‘ander water’ wordt genoemd, bijvoorbeeld drinkwater dat als grondstof nodig is voor tal van producten, zoals in fabricageprocessen van voedingsmiddelen. Maar ook water dat in bedrijven nodig is wat niet per se drinkwaterkwaliteit hoeft te hebben, zoals koelwater'

‘De discussie roept in onze sector discussie en weerstand op. Op zich begrijp ik de gedachte dat het zonde zou zijn om bij schaarste drinkwater te gebruiken voor toepassingen waarvoor niet per se water van drinkwaterkwaliteit nodig is. Maar de wet is wat ons betreft volstrekt duidelijk. Wij hebben een aansluit- en leverplicht om iedereen die daarom vraagt te voorzien van drinkwater. We mogen daarbij niet kijken naar de toepassing waarvoor dat drinkwater wordt gebruikt. Het zou enorme consequenties hebben als die wettelijke taken en verplichtingen worden aangepast.’

‘Stel je een fabriek voor waaraan wij drinkwater leveren. Dat drinkwater wordt voor een groot deel gebruikt voor industrieprocessen, waar op zich ook kwalitatief minder goed water kan volstaan. Maar de fabriek heeft ook een kantine waarin mensen graag een kopje koffie of bekertje water drinken. Daarvoor is wel drinkwaterkwaliteit nodig en ook wettelijk vereist. Als wij geen drinkwater meer mogen leveren voor industrieprocessen, kunnen wij dus niet zo maar de hele fabriek afsluiten. We moeten op veel plekken in ons leidingnet dan aansluitingen gaan splitsen, omleggen en/of afkoppelen. Zo’n operatie kost de hele sector miljarden.’

‘Zeker, en die verantwoordelijkheid nemen we ook. Maar we moeten ons ondertussen ook gewoon aan de wet houden. En we blijven ons tegelijkertijd inspannen om het drinkwater voor de consument betaalbaar te houden. Want als de oplossing van de waterschaarste onder andere bij de drinkwaterbedrijven wordt gezocht, zullen de vereiste investeringen in ons leidingnet uiteindelijk moeten worden doorbelast in het tarief voor de klant. Die twee zaken worden in de politieke discussie nog wel eens vergeten. Daarbij is het belangrijk voor ogen te houden dat het aandeel in het drinkwatergebruik van onze zakelijke markt dat niet wordt gebruikt voor de productie van voedings- en geneesmiddelen, dat dus anders gezegd kan worden vervangen door ‘ander water’, maar 2,7% bedraagt. Daaruit blijkt dat de beeldvorming nogal afwijkt van de werkelijke feiten.’

‘Wij zijn in 2020 het programma Zuinig op Water gestart. Daarin proberen we in vier domeinen een bewustere omgang met drinkwatergebruik te realiseren. In 2021 hebben we daarmee de eerste resultaten bereikt. Bijvoorbeeld dat bij zakelijke klanten waterscans worden uitgevoerd om het watergebruik in de bedrijfsprocessen te optimaliseren. In een interview elders in dit jaarverslag [link naar longread Zuinig op Water] vertelt Erwin de Bruin daar meer over. Verder onderzoeken we met onze waterpartners in het project SUPERLOCAL of we in een nieuwe woonwijk drinkwater kunnen winnen uit regenwater, en of je met gescheiden systemen ‘ander water’ kunt gebruiken voor het toilet en de afwasmachine. Dat zou zeker met de toevoeging van een miljoen woningen in de komende tien jaar een goed antwoord kunnen zijn op de waterschaarste. We staan met de waterschappen, provincies en Rijkswaterstaat voor de opgave om samen de hele waterhuishouding in ons land anders in te richten. Traditioneel voerden we overtollig water af naar de zee. Is het niet beter water vast te houden voor droge tijden? Ik zie gelukkig dat die opgave nu breed wordt onderschreven. Er ontstaat steeds meer verbinding in de waterketen omdat we samen inzien dat we gedeelde belangen hebben. Dat we het als individuele waterpartij niet kunnen oplossen, maar wel samen. We staan met andere woorden voor een transitie van het watersysteem.’

‘WML is inmiddels volledig klimaatneutraal. Dat hebben we onder meer bereikt door twee eigen windturbines te plaatsen, die in oktober 2021 in gebruik zijn genomen. Samen met twee windturbines van een lokale energiecoöperatie dekken we daarmee nu onze volledige energiebehoefte met energie uit Limburgse wind. Dat past bij onze maatschappelijke rol. WML staat midden in de samenleving en wil daar nadrukkelijk onderdeel van uitmaken. Daarbij hoort dat we een voorbeeld zijn in het bewust omgaan met drinkwater en terugdringen van de CO2-uitstoot.’

‘Ja, we staan op dat vlak voor forse investeringen. Helaas speelt de aanscherping van de WACC ons daarbij parten.’

‘De WACC is een financiële berekeningswijze die aangeeft hoe de activiteiten van het drinkwaterbedrijf worden gefinancierd, door middel van leningen of met eigen vermogen. Drinkwaterbedrijven zijn monopolist. De regering wil voorkomen dat ze dit misbruiken en de consument te hoge tarieven in rekening brengen. Daarom zijn zowel de winst als de rentekosten op leningen gemaximeerd en dat maximum is in voorgaande jaren fors verlaagd. Na een flinke lobby vanuit de drinkwaterbedrijven heeft de Minister gelukkig besloten deze daling tot en met 2024 te staken. Maar er is discussie om de WACC daarna weer verder aan te scherpen. Om de investeringen te kunnen doen die nodig zijn om (onder andere) de klimaatontwikkelingen bij te houden, maar ook om onze bestaande infrastructuur te blijven onderhouden, vervangen en vernieuwen, hebben we echter geld nodig. Dat kan uit eigen vermogen, dus uit winsten, of uit vreemd vermogen, door leningen aan te trekken. Maar beide zijn dus gemaximeerd. En dan heb ik het nog niet gehad over de extra investeringen die in de toekomst misschien nodig zijn voor de zuivering, omdat er steeds nieuwe verontreinigingen in onze bronnen komen. Vooral de aanwezigheid van PFAS [link naar tekst onder Ons werk in 2021, -red.] in het milieu baart ons steeds meer zorgen. De drinkwatersector neemt ook in deze kwestie duidelijk stelling. Wij pleiten voor een totaal verbod van de toepassing van PFAS, zodat dit niet of zo weinig mogelijk meer in het milieu terechtkomt. Want wat niet aan de voorkant via beken, de lucht of de grond in onze bronnen terechtkomt, hoeven wij er aan de achterkant ook niet uit te halen met steeds complexere en duurdere zuiveringen.’

‘Inderdaad en daar zijn we ook heel blij mee. Dat gezegd hebbende baart de toenemende drukte in de ondergrond ons wel zorgen. We gaan in 2022 onze capaciteit in het omgevingsmanagement uitbreiden. Er zijn nu al een aantal collega’s – ieder vanuit zijn eigen discipline, functie of rol – bezig met het bijhouden van en reageren op wat er allemaal in onze omgeving gebeurt. Die omgeving krijgt steeds meer met verschillende en meer belangen te maken. Daardoor is het niet meer vanzelfsprekend dat mensen accepteren dat wij in of op hun grond moeten werken aan onze publieke taak van de drinkwaterlevering, ondanks financiële compensatie. Er is steeds meer souplesse nodig om met alle belangen rekening te houden en daarin mee te bewegen om de belangen van de infrastructuur van WML te borgen.’

‘In zekere zin wel ja. De rode draad daarin is dat de vanzelfsprekendheid waarmee wij tot voor enkele jaren geleden ons werk konden doen, is verdwenen. We weten simpelweg niet meer wat er de komende jaren op ons afkomt en worden gedwongen om in verschillende discussies duidelijk stelling te nemen. Om in scenario’s te denken. En om keuzes te maken. Dat maakt het noodzakelijk om als drinkwaterbedrijf koers te bepalen. Een stevige en duidelijke koers, maar we moeten tegelijkertijd wendbaar en lenig blijven om te kunnen inspringen op onverwachte ontwikkelingen. Dat WML daartoe in staat is, hebben we laten zien in 2020 toen plots onze belangrijkste financiers aankondigden zich terug te trekken uit de drinkwatersector. WML heeft toen haar investeringsstrategie [link naar artikel over clusteroptimalisatie] én financieel beleid aangepast en een eenmalige tariefstijging van 12% doorgevoerd. Destijds pijnlijke, maar noodzakelijke ingrepen.’

‘In 2021 is gebleken van wel. De banken waarmee we hebben gesproken over nieuwe financieringen, hebben ons gecomplimenteerd voor hoe goed WML er financieel voor staat. We zijn dus prima financierbaar. Daar ben ik heel trots op. Aan de andere kant brengen de ingrepen ook een trendbreuk met zich mee ten aanzien van het zo laag mogelijk houden, en soms zelf verlagen, van de tarieven.’

‘Om in de toekomst beter te kunnen reageren op de vraagstukken die op ons afkomen, willen we meer inzetten op vernieuwing. We zijn van oudsher een uitvoerend operationeel bedrijf, maar moeten meer denk- en slagkracht ontwikkelen om slimme antwoorden te vinden op de uitdagingen van de toekomst. Daarvoor stellen we in 2022 onder andere een onderzoeks- en innovatieagenda op. Daarnaast besteden we extra aandacht aan het werven van nieuw personeel. WML heeft een goede concurrentiepositie op de arbeidsmarkt, maar ons personeelsbestand is vergrijsd en veel dienstverbanden lopen de komende jaren af. Met de tekorten op de arbeidsmarkt moeten we ook daar tijdig en slim op anticiperen. En tenslotte, maar niet ten minste, vraagt veiligheid van onze assets, mensen en data onze nadrukkelijke aandacht. Safety & Security krijgt in 2022 volop de aandacht!’